1. Πόσο άνθρακα χρησιμοποιείται σήμερα;
Ο άνθρακας είναι μακράν η μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο, παράγοντας πάνω από το 36% αυτής της ενέργειας. Η παγκόσμια κατανάλωση άρχισε να μειώνεται μετά το 2018, αλλά ανέβηκε ξανά το 2021 και έφτασε σε υψηλό ρεκόρ το 2022, ξεπερνώντας για πρώτη φορά τους 8 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προβλέπει ότι η ζήτηση θα παραμείνει σε αυτό το επίπεδο τουλάχιστον έως το 2025.
2. Ποιος καίει όλο αυτό το κάρβουνο;
Στις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα στην Κίνα και την Ινδία, τους δύο μεγαλύτερους καταναλωτές, η κατανάλωση άνθρακα αυξάνεται σχεδόν συνεχώς εδώ και δεκαετίες. Αυτές οι χώρες βλέπουν τον άνθρακα ως μια φθηνή και βολική πηγή ενέργειας που απαιτείται για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών τους. Μαζί, χρησιμοποίησαν το 67% του παγκόσμιου άνθρακα το 2022, από 35% το 2000. Η γενική τάση είναι η μείωση της κατανάλωσης άνθρακα στις βιομηχανικές χώρες, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, το 2021 και το 2022, η κατανάλωση αυξήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αγωνίστηκε να εξασφαλίσει επαρκείς εισαγωγές φυσικού αερίου, τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η κατανάλωση αυξήθηκε επίσης στις ΗΠΑ το 2021, αλλά μειώνεται ξανά στις ΗΠΑ, οι οποίες, σε αντίθεση με την ΕΕ, είναι αυτάρκεις σε φυσικό αέριο. Η ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τον άνθρακα στις ΗΠΑ το 2024 αναμένεται να μειωθεί σχεδόν κατά τα δύο τρίτα από την κορύφωσή της το 2007.
3. Πώς επηρέασε η πανδημία την κατανάλωση άνθρακα;
Με την έναρξη της πανδημίας στις αρχές του 2020, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας έχει μειωθεί δραστικά καθώς εργοστάσια και γραφεία σε όλο τον κόσμο έχουν κλείσει. Αυτό ώθησε τους παραγωγούς φυσικού αερίου να μειώσουν την παραγωγή. Στη συνέχεια, καθώς οι περιορισμοί του Covid άρχισαν να χαλαρώνουν το 2021, η ζήτηση ενέργειας εκτοξεύτηκε στα ύψη. Οι προμηθευτές φυσικού αερίου αγωνίστηκαν να αυξήσουν την παραγωγή αρκετά γρήγορα. Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας φώναζαν για εναλλακτικές λύσεις για να διατηρήσουν τη ροή της ενέργειας, οδηγώντας τις τιμές του άνθρακα σε υψηλά ρεκόρ. Η μαζική προσπάθεια επέκτασης και ανάπτυξης ορυχείων με την υποστήριξη της κυβέρνησης ενίσχυσε την προσφορά στην Κίνα, ενώ η Ινδία είχε επίσης κάποια επιτυχία στην αύξηση της παραγωγής.
4. Πώς επηρέασε ο πόλεμος στην Ουκρανία την κατανάλωση άνθρακα;
Ως απάντηση στις ευρωπαϊκές κυρώσεις για την τιμωρία της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία, η Μόσχα άρχισε να εμποδίζει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη στις αρχές του 2022. Η ήπειρος βασιζόταν στη Ρωσία για περίπου το 40% του φυσικού αερίου της και αύξησε τη χρήση άνθρακα για να καλύψει το κενό. Έπρεπε επίσης να αντικαταστήσει τον ρωσικό άνθρακα με προμήθειες από αλλού λόγω της απαγόρευσης της ΕΕ στις εισαγωγές από τη Ρωσία. Όλα αυτά έχουν ασκήσει πίεση στις διεθνείς προμήθειες, ωθώντας την Κίνα να αυξήσει την εγχώρια παραγωγή για να διατηρήσει τη λειτουργία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής της.
5. Ποια είναι η πολιτική άνθρακα της Κίνας;
Η Κίνα χρησιμοποιεί περισσότερο άνθρακα από όλες τις άλλες χώρες μαζί, επομένως οι ενέργειές της έχουν τεράστιο αντίκτυπο στο εάν ο κόσμος θα απομακρυνθεί από τα πιο βρώμικα ορυκτά καύσιμα. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ υποσχέθηκε ότι η κατανάλωση άνθρακα στην Κίνα θα κορυφωθεί έως το 2026 και η κυβέρνησή του σχεδιάζει να αυξήσει δραματικά την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ωστόσο, οι αξιωματούχοι πιέζουν επίσης τους ανθρακωρύχους να αυξήσουν την παραγωγή σε όγκο ρεκόρ και η Κίνα επεκτείνει τον στόλο σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα για να αποφύγει τις οικονομικές ελλείψεις ενέργειας.
Στη συμφωνία ορόσημο του Παρισιού του 2015, τα έθνη συμφώνησαν να εργαστούν για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη από τη βιομηχανική επανάσταση σε όχι περισσότερο από 1,5°C, ένα επίπεδο που οι επιστήμονες συμφωνούν ότι θα αποφύγει τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η Γη έχει πλέον θερμανθεί κατά περίπου 1 βαθμό και ο αντίκτυπος είναι ήδη βαθύς. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι από το 2011, η συντριπτική πλειονότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων – όπως τα κύματα καύσωνα, οι ξηρασίες και οι τυφώνες – ήταν πιο πιθανό να συμβούν ή έχουν επιδεινωθεί από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Το αποτέλεσμα είναι συχνά σημαντικές ζημιές και απειλούμενη αγροτική παραγωγή. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι με τις τρέχουσες πολιτικές, ο πλανήτης θα μπορούσε να θερμανθεί έως και 2,4 βαθμούς. Υπολογίζουν ότι εάν οι κυβερνήσεις εφαρμόσουν πλήρως τις πολιτικές για την επίτευξη των πιο φιλόδοξων στόχων που συζητήθηκαν στις παγκόσμιες συνομιλίες, η υπερθέρμανση θα μπορούσε να φτάσει τους 1,8 βαθμούς. Η επίτευξη αυτών των στόχων θα ήταν δύσκολη χωρίς δραστική μείωση της κατανάλωσης άνθρακα.
7. Τι συμβαίνει στις παγκόσμιες συνομιλίες;
Τα τελευταία χρόνια, οι διεθνείς συνομιλίες για το κλίμα έχουν φέρει μόνο σταδιακή πρόοδο. Πριν από τις συνομιλίες COP26 στη Γλασκώβη το 2021, υπήρχε αισιοδοξία ότι τα έθνη θα συμφωνούσαν να τερματίσουν τη χρήση άνθρακα. Ωστόσο, λόγω των ελλείψεων ενέργειας εκείνη την εποχή, οι οποίες υπογράμμισαν τη σημασία αυτού του καυσίμου, η διάσκεψη ολοκληρώθηκε με μια λιγότερο φιλόδοξη συμφωνία για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα αντί για τη σταδιακή κατάργησή του. Η συνεχιζόμενη επένδυση της Κίνας στον άνθρακα έριξε σκιά στις διαπραγματεύσεις στις συνομιλίες COP27 στην Αίγυπτο το 2022. Η διάσκεψη ολοκληρώθηκε με μια ιστορική συμφωνία για τη δημιουργία ενός ταμείου για να βοηθήσει τις χώρες που είναι πιο ευάλωτες και επηρεάζονται από την υπερθέρμανση του πλανήτη να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της. Αλλά η συνάντηση δεν ενίσχυσε τους στόχους για σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
Περισσότερες ιστορίες όπως αυτή είναι διαθέσιμες στο bloomberg.com