Φαίνεται ότι η μεξικανική πολιτική επιστρέφει στις πρακτικές του παρελθόντος. Την περασμένη εβδομάδα, ο Πρόεδρος Andrés Manuel López Obrador πέτυχε να περάσει ένα νομοσχέδιο που ακρωτηρίασε τον εκλογικό φύλακα της χώρας, που ιδρύθηκε αρχικά το 1990 για να βοηθήσει να τερματιστεί η εξουσία του PRI και να δημιουργηθεί μια νεοσύστατη πολυκομματική δημοκρατία που δεν έχει συμπληρώσει ακόμη τα 25 χρόνια.
Αυτό είναι το τελευταίο βήμα σε ένα πρόγραμμα τολμηρής επιδίωξης του προδημοκρατικού παρελθόντος του Μεξικού.
Από την εκλογή του το 2018, η AMLO, όπως είναι γνωστός ο πρόεδρος, έχει επανειλημμένα επιτεθεί στους θεσμούς που ιδρύθηκαν από τη δεκαετία του 1990 για να δοκιμάσουν την προεδρική εξουσία – από το εκλογικό δικαστήριο μέχρι την Επιτροπή Διαφάνειας και Ανταγωνισμού. Πίεσε για την αποκατάσταση του κρατικού ελέγχου στον ενεργειακό τομέα.
Διέλυσε τα κοινωνικά προγράμματα που είχαν δημιουργήσει οι προκάτοχοί του, καταφεύγοντας αντ’ αυτού σε απευθείας φυλλάδια που βοηθούν τους κυβερνώντες να κερδίσουν τις εκλογές. Έχοντας δυσπιστία για τον κρατικό μηχανισμό, τον οποίο θεωρεί διεφθαρμένο και συνεπαγόμενο από ελίτ νεοφιλελεύθερα συμφέροντα, έχει παραδώσει ορισμένες κυβερνητικές υπηρεσίες στον στρατό, από την αστυνομία μέχρι τα τελωνεία.
Ο López Obrador μπορεί να μην ανήκει πλέον στο PRI. Τώρα διευθύνει το δικό του κόμμα, τη Μορένα. Αλλά το PRI της δεκαετίας του 1970, όπου έκοψε τα πολιτικά του δόντια, ένας θεσμός του οποίου η έλλειψη ενός συνεκτικού ιδεολογικού κέντρου υποτίθεται ότι εξασφάλιζε τον έλεγχο της εξουσίας του, μοιάζει πολύ με το πολιτικό του πρότυπο.
«Η AMLO έχει συγκεντρώσει τόση δύναμη στα χέρια του προέδρου», δήλωσε ο Γκασπάρ Εστράντα, εκτελεστικός διευθυντής του Πολιτικού Παρατηρητηρίου της Λατινικής Αμερικής στο Sciences Po στο Παρίσι. “Είναι σαν το PRI πριν από τη μετάβαση.”
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν μπορεί να ελπίζει στο σχολικό βιβλίο της δεκαετίας του 1970. Όπως και τότε, η Ουάσιγκτον τη δεκαετία του 2020 απασχολήθηκε διαφορετικά – αυτή τη φορά με την Κίνα και το Αφγανιστάν, τον Covid και την Ουκρανία. Ο κατάλογος των αιτημάτων για το Μεξικό μπορεί να περιοριστεί σε μία προτεραιότητα: τη σταθερότητα.
Ωστόσο, δεν έχει τύχη. Είτε μας αρέσει είτε όχι, ο πρόεδρος, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα ως υπέρμαχος της δημοκρατίας, ξοδεύοντας αμέτρητους θησαυρούς για την υπεράσπιση του στην Ουκρανία και συνδιοργανώνοντας τη «Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία» του επόμενου μήνα, θα αναγκαστεί να λάβει θέση ενάντια στους λιγότερο δημοκρατικούς ορέξεις του ανταγωνιστή του από το εξωτερικό. Το Κογκρέσο είναι ήδη νευρικό.
Είναι αλήθεια ότι η AMLO μέχρι στιγμής έχει βοηθήσει στην παροχή της σταθερότητας που λαχταρά ο Μπάιντεν. Παρά όλες τις απειλές των Ρεπουμπλικανών από τα συνοριακά κράτη, το Μεξικό έχει παίξει βασικό ρόλο στην επιβράδυνση της ροής μεταναστών προς τις ΗΠΑ. Όσο άσχημα κι αν κακοδιαχειρίστηκε η κυβέρνησή του τον Covid-19, με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά υπερβολικών θανάτων στον κόσμο, έχει διατηρήσει τη μακροοικονομική σταθερότητα: το σημερινό πέσο είναι ισχυρότερο από ό,τι ήταν την παραμονή της πανδημίας.
Ωστόσο, η συμφωνία του Φαουστίου που έχει κάνει η Ουάσιγκτον με τον Λόπες Ομπραδόρ δεν μπορεί να αντέξει τις ανατροπές που θα έρθουν να κλονίσουν τις σχέσεις. Ενδεικτικό παράδειγμα: η μάλλον άσκοπη σύνοδος κορυφής “Τρία Amigos” του περασμένου μήνα με τον Καναδά τόνισε πώς η συναλλακτική σχέση ΗΠΑ-Μεξικού εμποδίζει την ανάπτυξη μιας περιφερειακής στρατηγικής για την αντιμετώπιση νέων παγκόσμιων προκλήσεων.
Δεν βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1970. Η παγκοσμιοποίηση δεν είχε ακόμη συμβεί τότε. Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών μόλις ξεκινούσε. Η μετανάστευση έχει αποσιωπηθεί. Οι ξένοι αποτελούσαν μόνο το 5% του πληθυσμού των ΗΠΑ. Μέχρι το Μεξικό να πηδήξει στην αγκαλιά της ΕΣΣΔ, όλα θα πάνε καλά.
Το οικονομικό έτος 2022, οι συνοριοφύλακες των ΗΠΑ συνάντησαν μετανάστες που προσπαθούσαν να εισέλθουν στη χώρα 2,4 εκατομμύρια φορές. Η φεντανύλη και η μεθαμφεταμίνη – η συντριπτική τους πλειονότητα προέρχεται από το Μεξικό – τροφοδοτούν μια κρίση δημόσιας υγείας, σκοτώνοντας περίπου 100.000 Αμερικανούς μόνο το 2021.
Επιπλέον, η πολιτική και στις δύο πλευρές των συνόρων περιπλέκεται. Η άνευ προηγουμένου πολιτική πόλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί όχι μόνο να καθιστά απρόσιτη τη λογική, δικομματική πολιτική. Τα ναρκωτικά και η μετανάστευση αναδεικνύονται ως τα κορυφαία πολιτικά σημεία ανάφλεξης που θα εκμεταλλευτεί το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024.
Και μαντέψτε, το Μεξικό έχει επίσης προεδρικές εκλογές του 2024. Οι ελιγμοί γύρω από το μεξικανικό δημοψήφισμα δεν θα διευκολύνουν τη διαχείριση των σχέσεων.
Η συνεργασία μεταξύ του Μεξικού και των Ηνωμένων Πολιτειών για την απαγόρευση των ναρκωτικών βρίσκεται ήδη σε χαμηλό επίπεδο. Μάλλον δεν θα γίνει πιο εύκολο καθώς η AMLO γυαλίζει τα εθνικιστικά διαπιστευτήρια για το ποιον θα χρίσει διάδοχό της το επόμενο έτος. Η συνεργασία για τη μετανάστευση μπορεί επίσης να πέσει θύμα μεξικανικών πολιτικών μηχανορραφιών.
Επιπλέον, η πολιτική μετάβαση του Μεξικού θα μπορούσε να γίνει περίπλοκη, απειλώντας τη σταθερότητα που είναι τόσο σημαντική για την Ουάσιγκτον. Η AMLO εξακολουθεί να είναι πολύ δημοφιλής στους Μεξικανούς ψηφοφόρους. Αλλά τα αποτελέσματα της κυβέρνησής του δεν το έκαναν. Η ψηφοφορία στο Κογκρέσο του Μεξικού την περασμένη εβδομάδα για την υποβάθμιση του Εθνικού Εκλογικού Ινστιτούτου υποδηλώνει ότι είναι πρόθυμο να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσει ότι ο διάδοχός του θα κερδίσει το βραβείο.
Η επιστροφή του Μεξικού στη δεκαετία του 1970 θα ήταν μια τεράστια απώλεια ιστορίας. Ο Λόπες Ομπραδόρ έχει δίκιο όταν επικρίνει την πολιτική τάξη και το αναπτυξιακό μοντέλο που έχει αποκλείσει τόσους πολλούς Μεξικανούς. Αλλά η κυβέρνησή του δεν έχει για τίποτα να καυχηθεί. Και αν η πρόοδος μετριέται με όρους μείωσης της φτώχειας ή πολιτικών δικαιωμάτων, το Μεξικό έχει σημειώσει αναμφισβήτητη πρόοδο τα τελευταία 50 χρόνια.
Το ποια κατεύθυνση θα πάρει το Μεξικό εξαρτάται, φυσικά, από τους Μεξικανούς. Όπως είπε ο κόμης Άντονι Γουέιν, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Μεξικό, «Είναι δουλειά του μεξικανικού λαού να υπερασπιστεί τη μεξικανική δημοκρατία». Όμως, παρά την επιθυμία του Προέδρου Μπάιντεν να αφαιρέσει τα σύνορα από τα πρωτοσέλιδα των ΗΠΑ και να επικεντρωθεί στην Ουκρανία, την Κίνα και άλλες γεωπολιτικές προκλήσεις, μπορεί να επιστήσει περισσότερη προσοχή στη διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών του Μεξικού. Η συμφωνία του Faustian μπορεί να επιστρέψει για να τον δαγκώσει.
Περισσότερα από τον Eduardo Porter κατά τη γνώμη του Bloomberg:
Αντιμετωπίστε το Μεξικό ως συνεργάτη, όχι ως τοίχο
Η συμφωνία μετανάστευσης για ονειροπόλους είναι απρόσιτη
Η οικονομική αναγκαιότητα θα αναγκάσει τη μεταρρύθμιση της μετανάστευσης
Αυτή η στήλη δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τη γνώμη των συντακτών ή του Bloomberg LP και των ιδιοκτητών του.
Ο Eduardo Porter είναι αρθρογράφος του Bloomberg Opinion που καλύπτει τη Λατινική Αμερική, την οικονομική πολιτική των ΗΠΑ και τη μετανάστευση. Είναι ο συγγραφέας του American Poison: How Racial Hostility Destroyed Our Promise και The Price of Everything: Finding Method in the Madness of What Things Cost.
Περισσότερες τέτοιες ιστορίες είναι διαθέσιμες στο Bloomberg.com/opinion